vrijheid

Vrijheid vertelt

Jeffrey van Geenen

ik worstel met de doden in mijn hoofd
en al hun verhalen

vorig jaar heb ik de Tweede Wereldoorlog begraven
dus vertel ik wat ik hoorde

dit is het verhaal van de jongen
die op Java een kuil heeft gegraven
om een locomotief te verstoppen
dit is het verhaal van de man
die met de Spelbrekers uit Amersfoort brak
naar Rotterdam sloop en sliep in een kolenkit
dit is het verhaal van de vrouw
dit is het verhaal van de stad
dit is het verhaal – mijn verhaal
dit is het verhaal van de leraar
die soms niet weet hoe ik dit kan vertalen
hoe ik jongeren de wereld moet duiden
als we het nieuws hebben gezien

wat betekent dit nooit meer
nooit meer oorlog
nooit meer doden
nooit meer haten
nooit meer praten
over een ander
als een zwakker minder mens

ik weet niet aan wie jij straks denkt
maar vandaag wordt niemand vergeten

wie je ook bent, wie je ook kent
samen denken wij aan iedereen

en na de stilte zijn wij er nog
kunnen wij onze buren
onze vrienden vragen
wie zij de vrede wensen

en schrijven wij
voor alle mensen
een nieuw verhaal

en niemand wordt vergeten.

Jeffrey van Geenen

Stadsdichter van Gouda

ter gelegenheid van 4 en 5 mei 2024

Coornhert

Peter Noordhoek

Coornhert (1)

Wie brengt de woorden waardoor wij
in de tijd veranderen? Wie heeft
de verheffing en het lef om voor
vrijheid van geweten het eigen geweten
te laten spreken? Wie schetst, schrijft, leest,
drukt en verspreidt de woorden
waar we die waarheid in vermoeden? Wie
spreekt, preekt het goede, wreekt het domme
dat geen tegenspraak duldt? Wie is deze
gemankeerde held, ruziezoeker, waarheidsvinder,
tegenstandverslinder? Perfect tot op zijn
vingerkootje na? Wie anders dan de
Coornhert die van vrijheid van
consciëntie spreekt.

Geboren in Amsterdam, gestorven in Gouda
En daar tussenin zoveel gedaan
waar we nu nog steeds versteld van staan
Want hij kon doen wat zijn handen vonden
Bedenken wat zijn verstand vermocht
Printen wat maar letters vond
En ondertussen het gezag laten voelen
dat zoiets als de macht van het woord
ook voor burgervolk als hij en wij bestond

Hij argumenteerde, tierde en
bepleitte op eigen gezag
het leerstuk van de tolerantie
Hield afstand tot de doleantie en zei
dat het tot ieders geloof behoort
dat je het woord van God
in gretige mildheid verslindt
en niet tot de brandstapel brengt

Dat was Coornhert
de man met een drang
die zijn trotse tragiek werd
en ons tot een beter begrip
van vrijheid brengen kan

Peter Noordhoek

Coornhert (2)

Zijn leven valt wel
of juist niet met woorden
te raken
En hij is er niet meer
om dat in al zijn veelheid
te ervaren
Dus distilleren we uit die mens
wie we willen dat hij was
En wat hij nu nog voor ons is:
Een predikant van tolerantie
van vrijheid van consciëntie
Dus teruggebracht tot de essentie:

Verketteren mag
Ketters maken niet
Wel de gave Gods
Niet de dwang tot God
Wel de vermaning
Niet de preek
Wel de straf
Niet levenslang
Wel de hoop
Niet de angst

En in al die uitspraken
In die woorden van waarde
Kan je terug naar de bron
van wie het heeft gezegd
Een man die thuiskwam in Gouda:
Coornhert

Peter Noordhoek

Coornhert (3)

Geschiedenis schuift altijd schaduwen over ons weten
zeker zolang elke keuze een keerkant kent
en elke binding een vorm van schuring geeft
Maar laat nu een man als Coornhert
onze held maar zijn, want hij wilde
want we allen nu wel willen zijn:
vrij zijn van onredelijke wetten
gebonden aan ons geweten

Peter Noordhoek

Voor het vrije woord

Peter Noordhoek

Morsige moordenaars
Met een slap verhaal
Zijn kennelijk machtig genoeg
Om onze rechtsstaat in de
Leidse Dwarsstraat
dood te laten bloeden

Het delen van machteloze
meningen over meningen
kan niet bevredigen
Zolang er geen feiten zijn
om het gat te vullen
tussen de spektakelzoekers
op You Tube
en de witte stilte
van een ziekenhuiskamer

Toch zit in dat vrij geven van die meningen
ook dat wat Peter R. de Vries
bekend maakte tot en met zijn middenletter
En hem het podium gaf waarop hij sprak
over schuld en onschuld
rechtsstaat en vermoeden

Hij is een drammerige man
Met een nasaal gebrachte overtuiging
Die eigenlijk niet tegen tegenspraak kan
Maar ook is hij die moedige, zorgzame man
die zonder dralen steeds weer de kant
van slachtoffers kiest en hun lot
nooit uit het oog verliest

Als mensen in hun dubbelheid
zo krachtig zijn
Dan worden ze nooit enkel door kogels gedood
Wel door wat we met z’n allen hebben verkloot:
dat we ons door de drugs hebben laten vangen
dat we ons oor naar bling bling laten hangen
Maar net als hij blijven we in alle vrijheid zeggen
dat we ons hier nooit bij neer zullen leggen:
Geen moord maakt een einde aan het vrije woord!

Peter Noordhoek

Gewoon doorlopen

Jan Graafland 
Niet omkijken nu. Gewoon doorlopen. Je voetstappen
horen weerklinken van de gevels. Dat gaat goed.
De uiterste brug over. De binnenstad in. En blijven doorlopen.
Nakijkers. Niet op letten. Onverslaanbaarheid veinzen.

Even stilstaan bij een foto in de etalage (de volkomen blik
van Salgado) mag wel. Maar nu weer doorlopen.
Fier rechtop aan de kroeg voorbijgaan.
Laten zien dat je het aankan; man alleen zijn.

Met je pijp in je mond. Rookwolken uitstotend
als een stoomtrein (ook van staal, en gitzwart geschilderd).
Geen acht slaan op de hond die toeschiet om te bijten,
haast de lijn breekt. Doodgewoon door blijven lopen.


Jan Graafland

Slotje

Peter Noordhoek 
Ik hoor een slotje langzaam los gaan klikken
van een deur die wijzelf hebben dichtgedaan
Een sterk gevoel van bevrijding wrijft 
met een weigering om zelf naar buiten te gaan
Uit angst, voorzichtigheid en de
duidelijke belachelijkheid van beiden
Nietwaar?

Wat zijn wij toch dubbele wezens
En wat hebben we het gezag toch nodig
om een vrijheid te pakken die we
allang hadden willen nemen

daarna

Klara Smeets 
 stel je voor
 je leeft een oorlog
 die je dagen vult
 die de stad in duister hult
 je leeft een oorlog
 die langer duurt
 nooit meer lijkt te stoppen
 en dan is daar het uur
 dat je vrijheid voelt

 zakdoeken zwaaien vreugde
 vlaggen waaien buiten
 zonder dat de ruiten
 worden ingegooid en de
 bewoners weggevoerd -

 iedereen open, iedereen ontroerd
 door soldaten op schouders
 en dansende ouders
 die met kinderen slingers
 op de markt vormen,
 
 zo werd vrij zijn
 een feest
 dat wij
 delen

Vreemdeling

Frouwkje Zwanenburg 
ik ben een vreemdeling
in deze stad
ik zoek een huis

ik wandel door de straten
en sta stil bij de kerk,
ik droom van werk
bij het beeld van de drukker

een vreemdeling ben ik
in deze stad

breng mij mijn vrouw en kinderen of
breng mij mijn vrijheid of

een vreemdeling blijf ik
in deze stad
verraad me niet
sla je mantel om me heen

Frouwkje Zwanenburg

Mij roepen de verten

Inez Meter 
mij roepen de verten
was ik een zwerveling
mijn liederen 
zouden klinken in de ruimte
was ik een schepeling
mijn verzen
zouden wandelen over zee
op bladzijden
opengeslagen wolken
zou ik woorden schrijven
en late vogels
zouden die meevoeren
naar de wenkende nacht

niemand zou ze lezen
en ik zou gelukkig zijn

Inez Meter